26.HAK ARAMA /ŞİKAYET İÇİN BAŞVURU BİLGİLERİ

​

İdari başvuru (dilekçe hakkı): Her vatandaşın, bilgi almak, öneri sunmak, talep ve şikayet oluşturmak için ilgili kamu kurum ya da kuruluşlarına dilekçe ile başvuru yapmak hakkı vardır. Örneğin; engelli çocuğu için okul binasına rampa yapılmasını isteyen bir aile, okul idaresine bu talebini dilekçe yoluyla iletebilir. Ya da, evde bakım aylığının kesildiğine dair kendisine yazı gelen kişi, yazıyı aldıktan sonraki 30 gün içinde bu karara itiraz etmek için dilekçe verebilir.  Bu başvuruların her biri idari başvurudur ve dilekçeyi alan idare, Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun’a göre; vatandaşa en geç 30 gün içinde cevap vermek zorundadır.

Dilekçe hakkı hiçbir gerekçe ile engellenemez: Dilekçe vermek, anayasal bir haktır ve dilekçenin idare tarafından kabul edilmemesi/dilekçe hakkının engellenmesi suçtur. TCK’nın “dilekçe hakkının kullanılmasının engellenmesi” başlıklı 121. maddesinde “kişinin belli bir hakkı kullanmak için yetkili kamu makamlarına verdiği dilekçenin hukuki bir neden olmaksızın kabul edilmemesi halinde, fail hakkında altı aya kadar hapis cezasına hükmolunur” ifadeleri vardır.

Toplu dilekçe vermek suç değildir: Dilekçe hakkı konusunda yanlış bilinen husus, toplu dilekçe vermenin yasal olmadığıdır. TCK 121. Madde açıktır ve dilekçenin toplu verilmesi, talebin reddi için kabul edilebilir hukuki bir neden bir değildir. Toplu dilekçe demek; belirli bir amaç için yazılmış metin altına birden fazla kişinin imza atarak, ilgili yerlere dilekçe vermesidir. Devlet Memurları Kanununun 125. Maddesinde yer alan disiplin cezaları ile ilgili başlık içeriğindeki “Toplu müracaat ve şikâyet etmek” ifadeli (h) alt bendi, Anayasaya aykırı olması nedeniyle iptal edilmiştir. Devlet memurları, isterlerse toplu dilekçe verebilir. TSK çalışanları için durum farklıdır ve 211 sayılı TSK İç Hizmet Kanunun 28. Maddesine göre; toplu olarak şikâyet yasaktır. TSK çalışanları için, bir veya aynı hadise; birden fazla şahısların şikâyetlerine sebep veya mevzu olursa bunların her biri ayrı ayrı ve yalnız başına şikâyet hakkını kullanabilirler.

Herhangi bir şikâyet amacıyla, çalıştığı ya da hizmet aldığı kurum veya kuruluşu şikâyet eden bir kişiye, dilekçe vermiş olmasından dolayı bir ceza verilemez. Verilmiş olması halinde, bu durumun da kişi bakımından şikâyet amacıyla yeniden bir başvuru hakkı doğuracağı, bir anlamda “dilekçe yazmak nedeniyle ayrımcılık-mağdurlaştırma” sayılacağı bilinmelidir.

Bu rehber içeriğindeki hakların talep edilmesinde herhangi bir sorun yaşayanlar, verilen bilgilerden yola çıkarak Rehber içinde yer verilen kaynak mevzuatı okuyabilir ve bu bilgilere göre dilekçe yazabilir. Ad, soyadı ve adres bulunmayan, imza taşımayan, belli bir konuyu içermeyen ya da yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili dilekçelerin cevaplandırılmayacağı bilinmeli. Ayrıca dilekçeye; tarih, telefon numarası ve ev/iş adresinin yazılması yerinde olacaktır. İdari makamlar, dilekçelerin alındığı tarih, kayıt numarası ve konusunu gösteren alındı belgesini başvuru sahiplerine vereceklerdir. Bakınız: Bilgi Edinme Hakkının Kullanılması Genelgesi (Resmi Gazete, Ocak 2004 tarihli, 25356 sayılı)

Engelliler, engelli yakını olanlar ve engelliler hakkında çalışma yapan örgütler; taleplerini, şikayet, istek ya da önerilerini muhatap olan idareye verebilecekleri gibi gerekli şartları saplayarak aşağıda iletişim bilgileri verilen kurum ve kuruluşlara da iletebilirler.

Engelli personelin hak arama yolları hakkında: Sağlık Bakanlığı Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü tarafından 12.08.2021 tarihinde tüm il sağlık müdürlüklerine gönderilen E-87307621-402.03.02 sayılı ve “Engelli Personelin Çalışma Şartları” konulu yazısında, TBMM Kamu Denetçiliği Kurumunun (KDK) 13.07.2021 tarihli ve 37106781-2021/10493 sayılı yazısı ilgi gösterilerek özetle aşağıdaki bilgilere yer verilmiştir:

​

“1. Engelli bireylerin çalışma şartlarından kaynaklı hak ihlallerinin önlenmesi amacıyla yönetici (İl sağlık müdürü, başkan, başkan yardımcısı, uzman, şube müdürü, başhekim, başhekim yardımcısı, müdür) ve birim sorumlularının engelli personelin hak taleplerine ilişkin idari başvurularına, iyi yönetim ilkelerine uygun şekilde işlem yapması ve bu başvuruları makul sürede sonuçlandırması gerekmektedir.

2. Bu minvalde, engelli personelin oda tahsisi, engeline yönelik fiziki düzenleme ve/veya araç-gereç talebinin karşılanması noktasında ilgili amirin bu konuda hızlı şekilde tedbir alması gerektiği değerlendirilmiştir. Engelli çalışanın çalışma şartlarına ilişkin talebine yönelik hak temelli bir yaklaşımın öncelenmesi şikâyet mercilerinin de (Adli ve idari kurum ve kuruluşlar) bu konu özelinde iş yükünü azaltacağından, yerinde çözülebilir nitelikteki uyuşmazlıklarda dostane çözümün sağlanması yoluna gidilmesi hususunda gereğinin yapılması…”

Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, yukarıdaki yazıda bahsi geçen “iyi yönetim ilkeleri”ne yer vermiştir. KDK, incelemelerinde idarenin “insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde; kanunlara uygunluk, ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük, yetkinin kötüye kullanılmaması, eşitlik, tarafsızlık, dürüstlük, nezaket, şeffaflık, hesap verilebilirlik, haklı beklentiye uygunluk, kazanılmış hakların korunması, dinlenilme hakkı, savunma hakkı, bilgi edinme hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi, kişisel verilerin korunması” gibi iyi yönetim ilkelerine uygun işlem ve eylem ile tutum veya davranışta bulunup bulunmadığını gözetmektedir.

​

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) Engeli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü: Engellilere yönelik politikalardan sorumlu Bakanlık; ASH Bakanlığı, sorumlu kurum ise bu Bakanlık bünyesinde kurulmuş olan Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür.

Mail adresi: bilgiedinme.eyhgm@ailevecalisma.gov.tr

İletişim: (0312) 705 70 00- 01

İşitme engelliler mesaj hattı: (0312) 284 38 38

ALO 183 ASHB Sosyal Destek Hattı: Kadın, çocuk, engelli ve yaşlı, şehit yakınları ve gazilerle ilgili gelen çağrılar değerlendirilerek rehberlik ve danışmanlık hizmeti verilmektedir. İhmal istismar ve şiddet vakaları veya töre ve namus cinayetlerinin önlenmesi için tedbir mahiyetindeki ihbarlar, durumun aciliyeti göz önünde tutularak, vakanın bulunduğu ilin acil müdahale ekip sorumlusuna yönlendirilmektedir.

Alo 183 Whatsapp İhbar ve Bilgilendirme Hattı: 0 501 183 0 183

ALO 144 Sosyal Yardımlar: Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları tarafından yürütülen şartlı eğitim/sağlık yardımları, kömür yardımı, gıda yardımı, engelli aylığı, eşi vefat eden kadınlara yapılan yardımlar, tüp bebek yardımı, barınma yardımı vb. yardımlar ile proje destekleri hakkında yapılan her türlü talep, öneri ve şikayetler alınmakta, veri tabanı incelenerek arayan kişiye başvurusunun durumu hakkında bilgi verilmekte, ilgili il/ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına yönlendirme yapılmaktadır. Alo 144 Sosyal Yardım Hattı mesai saatleri arasında hizmet vermektedir. Yurt içinden yapılan aramalar ücretsizdir. Kürtçe ve Arapça ve işaret dili tercümanı hizmeti bulunur. Telefon görüşmesi yapamayan işitme ve konuşma engelli bireylerle 0 549 4412144 nolu hat üzerinden görüntülü görüşme yapılabilmekte ya da bireyler 144 numarasına mesaj yazarak iletişime geçebilirler. Bilgi için bakınız: http://www.alo144.gov.tr/. Ayrıca e-Devlet hizmetleri arasında “Sosyal yardımlar sorgulama” hizmeti de bulunmaktadır.

ALO 170-Çalışma Hayatı İletişim Merkezi: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından sunulan tüm hizmetlerle ilgili olarak bilgilendirme yapmakta ve çözüm üretmektedir. Mobbing dâhil çalışma hayatına dair tüm sorunlar hakkında ihbar ve şikayetler için 7 gün 24 saat aranabilir. İşitme engelli bireyler için işaret dili bilen temsilcilerle görüntülü destek verilmektedir. Ayrıca canlı destek ekibi ile yazışarak daha hızlı ve kolayca işlemler gerçekleştirebilir. Engeller ve aileleri, emeklilik, tazminatlar, yetim aylığı, engellilik nedeniyle işe alınmama/işten çıkartılma, iş başvurusu vb. hakkında ALO 170’den hizmet alabilir. Bakınız: https://www.alo170.gov.tr/

​

Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK): KDK, Anayasa’nın 74’üncü maddesi ile kurulan Anayasal bir Kurumdur. Dünyada bilinen adıyla Ombudsmanlık, hak arama kurumudur ve menfaati idare tarafından ihlal edilen herkes Anayasal başvuru hakkını kullanabilir. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 5’inci maddesi gereğince “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla…” görevlendirilmiştir.

Engelli bireyler ve aileleri ve STK’lar, KDK’ya başvurmadan önce, ilgili kamu kurumuna yazılı dilekçe vererek yapılan işleme itiraz etmeli, bu dilekçe ve idarenin verdiği cevaplar başvuru formuna eklenmelidir. Telafisi güç zararlar doğmuş/doğması muhtemel ise doğrudan başvuru yapılabilir. Kuruma başvuru yapmak, dava açmak için zaman aşımı süresini durdurur. Ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.ombudsman.gov.tr/

KDK Çocuk Başvurusu:18 yaşından küçükler https://www.kdkcocuk.gov.tr/ adresi üzerinden idare ile yaşadıkları sorunları Ombudsmanlığa bildirebilirler.

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK): İnsan haklarını korumak ve geliştirmek ve ayrımcılıkla mücadele etmek üzere Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu ile kurulmuştur. TİHEK’e başvuru yapabilmek için; başvuranın, sorunu yaşandığı kuruma, hukuka aykırı bulduğu işlemin düzeltilmesi istemiyle idari başvuru yapmış olması şartı vardır. Ancak Kurum, telafisi güç veya imkansız zararların doğması ihtimali bulunan hallerde bu şartı aramadan başvuruyu kabul edebilir.

Engelli bir çocuk annesinin, çocuğunun eğitimde ayrımcılığa uğradığı iddiası ile başvurusu sonrası TİHEK, engellilik temelinde ayrımcılık yasağının ihlal ettiğine karar vermiştir. TİHEK kararı için bakınız: https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/07/1594385979.pdf

Engellilerin noterlik/bankacılık/idari başvuru yapmaları hakkında: On sekiz yaş üzeri zihinsel engeli olanların resmi işlemlerinde, vasilik belgesi istenir. Görme engellilerin tüm işlemlerinde Noterlik Kanunu’na göre (Madde 73); onaylama şeklinde yapılabilecek işlemlerinde iki tanık bulundurma zorunluluğunun aranmamasına, ancak ilgilinin talebi halinde işlemin iki tanık huzurunda yapılmasına karar verilmiştir. Noter, ilgilinin işitme veya konuşma engelli olduğunu anlarsa, işlemler engellinin isteğine bağlı olmak üzere iki tanık huzurunda yapılır. İlgilinin işitme veya konuşma engelli olması ve yazı ile anlaşma imkânının da bulunmaması halinde, iki tanık ve yeminli tercüman bulundurulur (Madde 73). Engelli birey, Türkçe bilmezse yeminli bir tercüman bulundurulur (Madde 74).

İŞKUR İletişim Hattı: Her türlü soru, öneri ve şikayet için hafta içi mesai saatleri içinde 444 75 87 nolu iletişim hattı aranabilir. İş-Kur Genel Müdürlüğü adresi: Emniyet Mahallesi Mevlana Bulvarı (Konya Yolu) No:42 Yenimahalle / Ankara. Telefon: 0(312) 216 30 00 Fax: (0312) 435 29 27

Engelsiz Kariyer: Engelli bireyler, istihdam ve kariyer planlaması hakkında bilgi ve başvuru için https://www.engelsizkariyer.com/Default.aspx sitesini ziyaret edebilirler. Tüm engelli hakları ile ilgili ayrıntılı bilgiye erişim için bakınız: https://www.engelsizkariyer.com/Yazi.aspx?id=332

Engelsiz 112: Konuşma ve işitme engellilerin, acil durumda ilgili 112 birimine hızlıca bağlandıkları bu ücretsiz mobil uygulama ile işaret dili bilen uzman personel, vatandaşın ihtiyacını belirledikten sonra ilgili kuruma gerekli bilgileri iletir ve ekiplerin en kısa sürede olay yerine sevkini sağlar. Uygulamada, sağlık problemleri ve acil durumda ulaşılacak yakınların kaydı da yapılabilir (Acil Çağrı anında görülür). Bakınız: https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/engelsiz-112-projesi

Fiziki erişilebilirlik, bilgi ve iletişim teknolojilerine dair erişilebilirlik ve makul düzenleme ile ilgili şikâyet: CİMER’e ya da illerde valiliklere, belediyelere, sosyal hizmet il müdürlüklerine ve ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne ait bilgiedinme.eyhgm@ailevecalisma.gov.tr adresine; yer, tarih, saat ve şikâyet konusu yazılarak bildirilebilir. Hastaneler ile ilgili talep ve şikâyetler, CİMER üzerinden ya da doğrudan ilgili hastanenin hasta hakları birimlerine yapılabilir.

Belediye hizmetlerine erişim/talep/şikâyet: Birçok belediye, yatılı ve gündüzlü bakım ve rehabilitasyon hizmeti, yemek, temizlik, hasta nakil vb. destek hizmetleri vermektedir. Özellikle yalnız yaşayan ya da hareketleri kısıtlı vatandaşlar, ilgili belediyeden günlük yemek ve temizlik gibi destek hizmeti talep edebilir. Alo 153 “Yerel idari hizmetler uygulaması” (Ankara için Mavi Masa, İstanbul İçin Beyaz Masa) aranarak şikâyet ve talep iletilebilir, hizmetler hakkında bilgi alınabilir.

Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM)-ALO 184: SABİM; Sağlık sisteminde, yaşanan sorunların yerinde ve eş zamanlı tespiti, sorunun çözümünde etkin olacak mekanizmaların ivedilikle harekete geçirilmesi suretiyle özdenetimi sağlamaktadır. Vatandaşlar, sağlık hizmeti ile ilgili şikâyetlerini ve yaşadıkları sorunları, https://www.cimer.gov.tr/ üzerinden ya da Alo 184’ü arayarak iletebilir, internet adresinden hafta içi 08.00-18.00 saatleri arasında canlı destek hattına bağlanabilir.

E-posta: sabim@saglik.gov.tr

Fax: 0 312 920 06 07

Milli Eğitim Bakanlığı İletişim Merkezi (MEBİM)- 444 0 632: MEBİM, okul ve eğitim-öğretim sistemi ile ilgili talep, şikayet ve ihbarlarını iletebilmesi amacıyla kurulmuştur.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)-ALO 150: Vatandaşlar, https://www.cimer.gov.tr/ üzerinden ya da Alo 150’yi arayarak talep, ihbar ve şikâyetlerini Cumhurbaşkanlığına iletebilirler.

Yabancılar İletişim Merkezi (YİMER)-ALO 157: İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne bağlıdır. Türkiye’de yaşayan yabancılar için Türkçe, İngilizce, Arapça, Rusça, Almanca ve Farsça dillerinde hizmet vermektedir.

Erişilebilir e-Devlet hizmeti: İşitme ve konuşma engelli vatandaşlar, e-Devlet Kapısı Çağrı Merkezindeki işaret dili tercümanlarına mesai saatleri içinde canlı olarak bağlanabilir, e-Devlet Kapısı ile ilgili destek alabilir. Telefon kullanabilenler veya işaret dili bilmeyenler, Alo 160’ı arayabilirler. Bakınız: https://www.turkiye.gov.tr/e-devlette-engel-yok

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK): Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlıdır. İllerde SGK il müdürlükleri, ilçelerde sosyal güvenlik merkezleri bulunur. http://www.sgk.gov.tr

TBMM Dilekçe Komisyonu: Vatandaşlar, sorunları ile ilgili şikayet/talep ile ilgili olarak Dilekçe Komisyonuna başvurabilirler. Aşağıdaki bağlantı adresinden TBMM Dilekçe Komisyonu için kayıt olunabilir, dilekçe hakkı kullanabilir. Komisyona başvuru, posta yolu ile de yapılabilir.

Faks: (0 312) 420 53 65. Bakınız: https://edilekce.tbmm.gov.tr

TBMM İnsan Hakları Komisyonu: Temel hak ve özgürlüklerinden herhangi birinin ihlal edildiğine inanan her birey mektup ve faksla Komisyona başvurabilir. Elektronik posta yoluyla yapılan başvurular işleme alınmamaktadır. Faks: (0 312) 420 24 92

Mobbing ile Mücadele Derneği: Derneğin, Engelliler Genel Koordinatörlüğünü SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı Ayşe SARI yürütmektedir.  Mobbing mağduru olanlar, internet sitesi üzerinden başvuru yapabilmektedir. Tüm sivil toplum örgütlerine, Mobbing ile Mücadele Platformuna katılım için çağrı yapan Derneğin Mobbing ile Mücadele Kararlılık Belgesini okumak, Platforma katılmak, mobbing hakkında bilgi edinmek, Yargıtay kararlarını incelemek ve destek almak için bakınız: https://www.mobbing.org.tr/ Tel: 0 (538) 540 55 68

TCDD Müşteri Hizmetleri: Telefon: 444 8 233

Whatsapp hattı: 0 507 321 82 33

Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birimi: Birimin telefon numaraları: 0 (312) 304 1100-1101-1102

Engelli Danışma ve Koordinasyon Birimi tarafından hazırlanmış “uygulamalarıyla engelli hakları (soru-yanıt şeklinde)” bilgilerine erişim için bakınız: https://gulhaneeah.saglik.gov.tr/TR,288358/engelli-danisma-ve-koordinasyon-birimi.html