14.ENGELLİ ÇALIŞANLARIN ÇALIŞMA HAYATINDA HAKLARI

​

14.1.Engelli ve engelli yakını olan memurların yer değişikliği

​

Devlet Memurları Kanunu (1965) madde 72: İlgili mevzuatı uyarınca verilecek rapora göre kendisi, eşi veya birinci derece kan hısımlığı bulunan bakmakla yükümlü olduğu aile fertleri engelli olan memurların engellilik durumundan kaynaklanan yer değiştirme taleplerinin karşılanması için düzenlemeler yapılır.

Ek Madde 39: Devlet memurlarının, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede engelli olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen eşi, çocukları ile kardeşlerinin, memuriyet mahalli dışında resmî veya özel eğitim ve öğretim kuruluşlarında eğitim ve öğretim yapacaklarının özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından belgelendirilmesi hâlinde, ilgilinin talebi üzerine eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde kurumunda bulunan durumuna uygun boş bir kadroya ataması yapılır.

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik (Resmi Gazete: 25.6.1983 tarihli, 18088 nolu)

“Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değişikliği” başlıklı Ek 3’üncü madde: “İlgili mevzuatına göre alınan sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir. Bu kapsamdaki talepler bu Yönetmelikte yer alan kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kurumların kadro imkânları ve teşkilat yapıları dikkate alınarak karşılanır. Memurun kendisinin veya birlikte yaşadığı eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle yer değişikliğini talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama yapılacak yerin, memurun ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik durumuna uygun olması esastır. Engellilik durumu devam ettiği sürece kurumlarca isteği dışında memurun yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan memurlar hakkında bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır.”

Açıklama: “Bir defaya mahsus” ifadesi, Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliği metninden, Danıştay İkinci Dairesi’nin 21/3/2018 tarihli ve E.: 2016/9697, K.: 2018/1891 sayılı Kararı ile çıkartılmıştır.

Tüm kurumların atama ve yer değişikliği yönetmelikleri “Genel Yönetmelik” olarak kabul edilen Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliğine uygun olmalıdır (Geçici Madde 5).

Memurun adaylık süresi bitiminde (adaylık süresi, en az 1, en fazla 2 yıldır) yer değişikliği için dilekçe verme hakkı vardır. Adaylık sürecinde yer değişikliğine mecbur olanların, dilekçe ile talepte bulunmaları önerilir.

Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği (Resmi Gazete: 26.03.2013 tarihli, 28599 sayılı)

“İsteğe bağlı yer değiştirme Madde 16- 2) Standardın uygun olması kaydıyla bu Yönetmeliğin puan, süre ve dönem ile ilgili hükümlerine bağlı kalmaksızın; a) Eşinin, çocuklarının, annesinin, babasının veya kardeşlerinden birinin ağır engelli olduğunu belgelendirmesi halinde engelli yakınının ikamet ettiği yere, kendisinin engelli olduğunu belgelendirmesi halinde ise talep ettiği yere, atanabilir”.

Açıklama: Engelli ve aileleri, “bir defaya mahsus atama kısıtlamasına tabi değildir”. Ayrıca sağlık mazereti ile ilgili Yönetmeliğin “Sağlık mazeretine bağlı yer değişikliği” başlıklı 19’uncu maddesine bakınız.

Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği (Resmi Gazete: 11/9/1992 tarihli, 21342 Nolu)

​

Personelin Atanamayacağı Yerler Madde 7: Genel Müdürlük merkez, taşra ve merkeze doğrudan bağlı taşra kuruluşlarının kadrolarında geçerli olmak üzere personelin atanamayacağı yerlere ilişkin hususlar aşağıda belirtilmiştir.

3) ……. Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik kapsamında özürlü sağlık kurulu tarafından verilen rapora göre kendisinin, eşinin veya çocuklarının özür durumuna göre özür oranı %50 ve üzerinde bulunanlar.

Öncelik Sırası Madde 12- Hizmetin aksatılmadan yürütülebilmesi için, bu Yönetmelikte belirtilen bölgelere yapılacak atama ve yer değiştirmelerde aşağıdaki esaslara sıra ile uyulur.

c) Personelin, eşinin veya çocuklarının hayati önemi haiz sağlık durumları,

​

Mazeret Atamaları Madde 18: Mazeret atamaları aşağıdaki hallerde talep edilebilir.

a) Personelin veya eş ve çocuklarının hastalığı nedeniyle bulunduğu yerde görev yapamayacağının tam teşekküllü Devlet hastanesinden veya üniversite hastanesinden, özel üniversite hastanesi hariç, alınan sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi.

Talep etmeleri halinde, aşağıdaki personel zorunlu ikinci bölge hizmetinden muaf tutulur.

c) Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik kapsamında özürlü sağlık kurulu tarafından verilen rapora göre kendisi, eşi veya çocuklarından;

1) Ağır özürlü olanlar,

2) Özür oranı %80 ve üzerinde bulunanlar,

3) Özür oranı %50 ve üzeri birden fazla engelli birey bulunanlar.

5620 sayılı Kamuda Geçici İş Pozisyonlarında Çalışanların Sürekli İşçi Kadrolarına veya Sözleşmeli Personel Statüsüne Geçirilmeleri, Geçici İşçi Çalıştırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (Resmi Gazete: 21.04.2007 tarihli, 26500sayılı)

​

Ek Madde 2-1) Kamu kurum ve kuruluşlarında sürekli işçi kadrosunda görev yapan ve ilgili mevzuatına göre alınan sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen işçiler ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan işçiler, engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak kurum içinde yer değiştirme talebinde bulunabilir.

2) Bu kapsamdaki talepler kamu kurum ve kuruluşlarının kadro imkanları ve teşkilat yapıları dikkate alınarak karşılanır.

3) İşçinin kendisinin veya birlikte yaşadığı eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle kurum içinde yer değişikliği talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama yapılacak yerin, işçinin ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik durumuna uygun olması esastır.

4) Engellilik durumu devam ettiği sürece kurum ve kuruluşlarca isteği dışında işçinin görev yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan işçiler hakkında genel hükümler çerçevesinde işlem yapılır.

Millî Savunma Bakanlığı Personeli Yer Değiştirme Yönetmeliği (Resmi Gazete: 26.2.2010 tarihli ve 27505 sayılı)

Engellilik durumuna bağlı yer değişikliği: Ek Madde 1: İlgili mevzuatına göre alınan sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir. Bu kapsamdaki talepler bu Yönetmelikte yer alan kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kurumların kadro imkanları ve teşkilat yapıları dikkate alınarak karşılanır.

Memurun kendisinin veya birlikte yaşadığı eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle yer değişikliğini talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama yapılacak yerin, memurun ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik durumuna uygun olması esastır. Engellilik durumu devam ettiği sürece kurumlarca isteği dışında memurun yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan memurlar hakkında bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır.

Sahil Güvenlik Komutanlığı Subay ve Astsubay Atama Yönetmeliği, 4.3.2020, RG sayı: 31058

​

Sağlık nedeniyle yapılacak atamalarda genel esaslar-Madde 34:

​

1) Personelin, sağlık nedeniyle atamaya tabi tutulabilmesi için kendisi, eşi veya bakmakla yükümlü olduğu çocukları ile bakmakla yükümlü olduğu ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya yargı kararıyla vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşlerinden herhangi birinin hastalığıyla ilgili, TSK, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği gereği yetki verilen sağlık kuruluşlarından atamaya esas sağlık raporu alması ve bu raporu bir dilekçeyle birlikte bağlı bulunduğu komutanlık kanalıyla gecikmeksizin Sahil Güvenlik Komutanlığına göndermesi gerekir. Süre belirtilmemiş raporlar hastalığın devamı süresince her yıl yenilenir.

3) Atama emri yayımlandıktan sonra kendisi, eşi veya bakmakla yükümlü olduğu çocukları ile bakmakla yükümlü olduğu ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya yargı kararıyla vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşleri için atamaya esas rapor alan personelin raporları, lüzum görüldüğü takdirde başka bir hastaneye sevk edilir. Her iki rapor arasında farklılık olması durumunda personel, hakem hastaneye sevk edilir. Hakem hastane tarafından verilecek raporun onay şekline göre personel hakkında işlem yapılır.

4) Organ kaybı bulunan personelden; "Sahil Güvenlik Komutanlığında görev yapamaz" kararlı sağlık raporu verilenlerden göreve devam etmek için müracaat edip bu istekleri, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda uygun görülenlerin, kadro durumunun müsait olması halinde, istedikleri hizmet bölgelerine atamaları yapılır.

5) Kendisi, eşi veya bakmakla yükümlü olduğu çocuğu ile bakmakla yükümlü olduğu ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya yargı kararıyla vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşlerinden herhangi birinde, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliğinin 43. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç duyulan hastalıkları bulunan personel için, yetkili sağlık kuruluşlarından her yıl rapor almak şartıyla hizmet bölgesi kalış süresi, her rütbede aynı hizmet bölgesinde 3 yıla kadar uzatılabilir.  Ancak bu hastalıkları sebebiyle yapılacak uzatma süresi hiçbir şekilde aynı hizmet bölgesinde toplam 6 yılı aşamaz. Bu durumda personel, tedavi ihtiyacının devam etmesi halinde raporun gerektirdiği diğer bir hizmet bölgesine atanır.

7) Ömür boyu gözetim altında bulundurulmayı gerektiren ve sürekli tedavi ile yaşamın sürdürülebildiği görme ile bedeni ve zihinsel spastik engellilik hali, kalıtsal yollarla geçen Akdeniz Anemisi gibi hastalıklarla, benzer nitelikte kabul edilen diğer hastalıklar için atamaların ertelenmesinde süre şartı aranmaz. Kendisi, eşi veya bakmakla yükümlü olduğu çocukları bu tür hastalıklara yakalanan personelin atamaları, Sağlık Bakanlığınca yetkilendirilen sağlık kuruluşlarından alacakları raporlarda öngörülen hizmet bölgelerine yapılır.

8) Özel eğitim amaçlı değerlendirilmek üzere rapor alacakların atamaları ise; Sağlık Bakanlığınca, Engelli Sağlık Kurulu Raporu düzenleme yetkisi verilmiş sağlık kuruluşlarından alacakları "özel eğitim amaçlı değerlendirilmesi uygundur" kararlı, onaylanmış raporlarda öngörülen hizmet bölgelerine yapılır. Bu kapsama giren hastalıklar için sağlık kurulu raporları iki yılda bir yenilenir.

Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında Görevli Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik

Madde 2: Bu Yönetmelik; Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlıklarının Karargâhları ile bağlı birlik, kurum ve kuruluşlarında 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olarak çalışan Devlet memurlarını kapsar. Aday memurlar bu Yönetmelik hükümlerine tabi değildir.

Bölgelerdeki zorunlu çalışma süreleri-Madde 6-1) Bu Yönetmelik kapsamındaki memurların atanma istekleri; birinci hizmet bölgesinde atandığı ilde dört yıl, ikinci hizmet bölgesinde atandığı ilde üç yıl, üçüncü hizmet bölgesinde atandığı ilde ise iki yıllık zorunlu çalışma süresi tamamlanmadan dikkate alınmaz. 2) Özürlü Devlet memuru olarak göreve alınan personel, adaylık süresinin sona ermiş olması kaydıyla, birinci fıkrada belirtilen zorunlu çalışma sürelerine tabi değildir.

Atamalarda göz önünde bulundurulacak hususlar Madde 9: 1) Atamalarda aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulur:

a) Atamalarda aile bütünlüğünün muhafaza edilmesi bakımından, eş ve sağlık durumları, ilgili kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak dikkate alınır.

d) Özürlü memurların atanmak istedikleri yerde boş kadro bulunması halinde kadroları ile birlikte atamaları yapılabilir.

Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Personel Yönetmeliği, Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi: 12.12.2016, No: 2016/9742

Atamalarda dikkate alınacak esaslar-madde 12-1): Personelin atamaları, hizmetin aksatılmadan yürütülmesi esasına ve hizmet ihtiyacı prensibine uygun olarak, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından atama yönetmeliklerinde belirtilen hizmet bölgeleri arasında aşağıdaki kriterler dikkate alınarak yapılır.

e) Kendisinin, eşinin veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının atamaya esas hayati önemi haiz sağlık durumları veya bakmakla yükümlü olduğu ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya mahkeme kararıyla vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşin hayati önemi haiz sağlık durumları.

Jandarma Genel Komutanlığı Atama Yönergesi

Kendisi, eşi, bakmakla yükümlü olduğu çocukları ile bakmakla yükümlü olduğu ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya yargı kararıyla vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşi, bu tür hastalıklara (Yönetmeliğin 31. maddesinde geçen) yakalanan subay ve astsubayların atamaları, Sağlık Bakanlığınca engelli sağlık kurul raporu vermeye yetkilendirilmiş hastanelerin sağlık kurullarından alacakları raporlarda öngörülen garnizonlara yapılır. Bu kapsama giren hastalıklar için ikinci yıldan sonraki müteakip sağlık kurulu raporları iki yılda bir alınır.

Engelli eş ve çocuğu olan personelin kendi ve eşlerinin memleketlerine veya ailelerinin ikametgâhlarına atama istekleri:

1. Personelin Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Raporları Hakkında Yönetmelikte kendisine Engelli Sağlık Kurulu Raporu düzenleme yetkisi verilen sağlık kuruluşlarından % 60 ve üzeri alacakları “Özel Eğitim Amaçlı Değerlendirilmesi Uygundur” kararlı rapor alanlar,

2. Ömür boyu gözetim altında bulunmayı gerektiren ve sürekli tedavi ile yaşamını sürdürebildiği bedeni, zihinsel, spastik ya da görme engellilik haline ilişkin tam teşekküllü askeri hastanelerden, ağır engellilik durumuna ilişkin atamaya esas % 60 ve üzeri olduğunu belirtir sağlık raporu ile müracaat edecektir.

3. Müracaat eden personelin ataması, atama döneminde dikkate alınacaktır.

​

Atamaya esas rapor

Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı personelinin sağlık nedeniyle atamalarında, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği kapsamında işlem yapılır. Yönetmelik’te “atamaya esas sağlık raporunun niteliği” ile ilgili 51’inci madde şu şekildedir: Kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu aile fertlerinden birisinin tedaviyi gerektiren bir hastalığı tespit edilen subay ve astsubaylar atamaya esas sağlık raporu almak için Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kuruluşlarına müracaat edebilir. Atamaya esas sağlık raporunun karar hanesinde “Hayati Öneme Haizdir” ibaresi, ilgili personelin atamasının derhal yapılması gereken durumlarda kullanılır. Ayrıca bu ibarenin rutin olarak kullanıldığı devamlı ilaç raporları, özel eğitim raporları ve benzeri raporlar ile atamaya esas sağlık raporları aynı raporda birlikte düzenlenemez. Atamaya esas sağlık raporlarının karar hanesinde “……. Sürede Takip ve Kontrolü Gereklidir” veya “İlgili Uzman ve/veya Sağlık Merkezinin Bulunduğu Yerde İkameti Uygundur” ifadesine yer verilir. Bu raporların karar hanelerinde hastalığın gerektirdiği mevzuata uygun iklim ya da çalışma şartları, branş, özel eğitim merkezi ya da laboratuvar imkânları belirtilir, garnizon ya da hizmet bölgesi veya hastane adı belirtilmez.

​

Kurumlar arası geçiş

Devlet Memurları Kanunu’nun 72’nci maddesine göre, kurumlar arası geçiş isteyen memur, öncelikle geçiş yapmak istediği kurum tarafından kabul edildiğine dair onay almalıdır. Kazanılmış hak derecelerinin altındaki derecelere atanabilmeleri için ise atanacakları kadro derecesi ile kazanılmış hak dereceleri arasındaki farkın 3 dereceden çok olmaması şarttır. Geçiş yapılacak kurum, memurun çalıştığı kuruma yazı yazarak, memuru kendi kurumuna talep eder. Halen çalışmakta olduğu kurum, memurun geçiş yapmasına muvafakat verirse; geçiş işlemleri başlar. Kanun’da engelli çalışana kurumlar arası geçişe yönelik özel bir düzenleme yoktur. Kurumlar arası geçiş talebinde bulunan çalışan, engellilik durumunu ve çalışma şartlarını dilekçesinde belirtebilir.

İçişleri Bakanlığı Personeli Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği, 18 Ocak 2020

Bu Yönetmelik, İçişleri Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatında görevli Devlet Memurlarını kapsar. Yönetmelikte engellilik mazereti ile ilgili özel bir hüküm yoktur. Madde 16’da Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller hakkında aşağıdaki ifadeler yazılıdır:

Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller: Memurun isteği üzerine sağlık, aile birliği, can güvenliği mazeretlerine veya engellilik durumuna bağlı yer değişikliği talepleri ya da hizmetin gereği olarak yapılabilecek yer değiştirmeler ile bölge hizmetinden sayılacak ve sayılmayacak süreler hususlarında ve bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan diğer hallerde; Devlet Memurları Kanunu ile Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik hükümleri uygulanır.

​

14.2.İşe girdikten sonra engelli hale gelen çalışanların durumu

​

İşe girdikten sonra engelli hale gelen çalışanlar, erken emeklilik dâhil engelli bireylere tanımlanan tüm haklardan yararlanırlar. Devlet Personel Başkanlığının görüşüne göre; engelli kadrosu yoktur, engelli kontenjanı vardır. “Engelli kontenjanında çalışan” ifadesi, sadece engelli olarak işe girenleri ya da sadece engelli kamu personeli seçme sınavı ile işe alınanları değil, işe girdikten sonra engelli hale gelenleri de kapsar. Bu çalışanın engelli kontenjanına geçmesi için; çalışanın engelli sağlık raporunu kurumuna ibraz etmesi, kurumun da bu raporu e-DPB Uygulamasına kayıt etmesi zorunludur. Bu çalışanların, engelli kontenjanında çalışanlar adına tanımlanmış hakları kullanmaları için (nöbet muafiyeti dâhil), yeniden engelli sağlık raporu almaları istenmez ve vergi indirimi belgesi almaları zorunlu tutulamaz.

Sağlık Hizmetleri Sendikası, Devlet Personel Başkanlığına konu hakkında görüş sormuş, Başkanlık Sendikaya yazdığı cevabi yazısında (11.01.2019, 67982825-622.02-E.316 sayılı, İşe Girdikten Sonra Engelli Hale Gelen Çalışanlar Konulu yazı); işe girdikten sonra engelli hale gelen çalışanların da engelli kontenjanına dahil edilmeleri ve kurumlarca “DPB e-Uygulama” sistemine kayıt edilmeleri gerektiğini belirtmiştir.

​

14.3.Çalışma alanlarının ve verilen işin engellilere uygun hale getirilmesi

​

Engelliler Hakkında Kanun’a göre; çalışan veya iş başvurusunda bulunan engellilerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve engellilerin çalıştığı iş yerlerinde makul düzenlemelerin, bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile işverenler tarafından yapılması zorunludur.

Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmeliğin “İşyerlerinin engellilerin çalışma şartlarına göre düzenlenmesi” başlıklı 16’ncı maddesinde şu ifadeler yer alır: 1) Kamu kurum ve kuruluşları çalışma yerlerini ve eklentilerini, engellilerin erişebilirliğine uygun duruma getirmek, engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak gerekli tedbirleri almak ve engellilerin görev yaptıkları kadronun gereği olan işleri yapabilmeleri için engel durumlarına göre gerek duyulan yardımcı ve destekleyici araç ve gereçleri temin etmek zorundadır.

2) Engelliler, engelliliklerini artırıcı ve ek engel getirici işlerde çalıştırılamaz.

​

14.4.Engelli çalışanların idari izinleri

​

Engelliler hakkındaki 03 Aralık 2002 tarihli Başbakanlık Genelgesi (2002/58) kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan, çalışma statülerine bakılmaksızın tüm engellileri kapsar. Genelgenin 3’üncü maddesi şu şekildedir: “Ulusal düzeyde kabul edilen 10-16 Mayıs Sakatlar Haftasının ilk günü ile 3 Aralık Dünya Özürlüler Gününde, özürlülere yönelik faaliyet gösteren Konfederasyon, bağlı federasyonlar ve derneklerin kamu görevlisi olan yönetim kurulu üyeleri ile kamuda görev yapan tüm özürlüler idari izinli sayılacaktır. Olumsuz hava koşulları nedeniyle valiliklerce okulların tatil edilmesi halinde aynı bölgedeki kamu görevlisi özürlüler, ayrıca bir talimat ve talebe gerek kalmadan, belirlenen tatil süresince idari izinli sayılacaktır.”

14.5.Engelli çalışanların nöbet muafiyeti ve çalışma saatlerinin düzenlenmesi

DMK’nın 101’inci maddesinde “…engelli memurlara da isteği dışında gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez” ifadesi yer alır. Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslara göre; sözleşmeli engelli çalışana isteği dışında gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez. TSK’da görev yapan engelli memurlar ile Jandarma Genel Komutanlığında görev yapan engelli memurlar da bu hakkı kullanırlar. Lise ve ilköğretimde çalışan engelli ve engelli çocuğu olan öğretmenlerin de nöbet muafiyet ve ders programlarını düzenletme hakları vardır.

Sözleşmeli engelli çalışanlara da isteği dışında gece nöbeti ve vardiyası verilemez Bakınız: Sözleşmeli Personel Çalıştırma Usul ve Esaslarında Değişiklik Yapılmasına Dair Esaslar.

Engelli çalışanın gece nöbet muafiyetinden yararlanması için engelli sağlık kurul raporunu beyan etmesi yeterlidir. Sağlık mazereti nedeniyle nöbetten muaf tutulacaklar için yapılacak işlem ile engellilerin muafiyet kazanımları ayrı değerlendirilmelidir. Engelli çalışanın nöbet muafiyeti hakkından yararlanıp yararlanamayacağına ilişkin kendisinden ayrıca sağlık raporu istenmesi yasal değildir. Bakınız: Kamu Denetçiliği Kurumu Tavsiye Kararı: https://kararlar.ombudsman.gov.tr/Arama/Download?url=20201122\183570\Yayin\Karar-2020-101215.pdf&tarih=2021-02-22T19:05:23.736769

DMK 101’inci maddede "gece nöbeti ve gece vardiyası" tanımı olmadığından, engelli çalışanın hangi saatler arasındaki çalışmadan muaf olacağına dair; Devlet Personel Başkanlığının, 101’inci maddesinde yer alan “gece” kavramının tanımı hakkında yayınladığı 08.02.2016 tarih ve 819 sayılı görüşe göre; “günün 24 saatinde devamlılık gösteren hizmetlerinde görev yapan engelli memurların isteği dışında DMK’nın 100’üncü maddesine istinaden belirlenen günlük çalışma saatleri dışındaki vardiyalarda çalıştırılmaması gerektiği, mütalaa edilmektedir”.

Günlük çalışma saatlerinin tespiti: DMK 100’üncü maddeye göre; engelli memurlar için; engel durumu, hizmet gerekleri, iklim ve ulaşım şartları göz önünde bulundurulmak suretiyle günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile öğle dinlenme süreleri merkezde üst yönetici, taşrada mülki amirlerce farklı belirlenebilir.

Engelli işçilerin vardiya düzenlemesi: Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe bakılmalıdır. Yönetmeliğin, “İşçi Postalarının Değişme Süresi” başlıklı 8’inci maddesine göre; “Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir. Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak 4857 sayılı İş Kanun’unun 69’uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.”

Yukarıdaki bilgiler için bakınız: DMK, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar, TSK İç Hizmet Yönetmeliği, Jandarma Genel Komutanlığı Nöbet Hizmetleri Yönetmeliği, Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, DPB’lığı Görüşleri.

TSK’ da Görev Yapan Engelli Memurların İdari İzinleri Hakkında Yazı: Ocak 2015’de, TSK da görevli engelli memurların 3 Aralık Engelliler Gününde, 10-16 Mayıs Engeliler Haftasının ilk gününde ve olumsuz hava şartları nedeniyle valilik tarafından tatil edilen günlerde, ayrıca bir talimata gerek kalmadan belirlenen tatil sürecince idari izinli sayılacakları ilgili yazıda belirtilmiştir. Ayrıca görme engelli, az gören, gece körlüğü ve yürüme engeli olanların, kış saati uygulamasının olduğu aylarda (mesai saati bitiminin karanlığa geldiği günler için ) yaşayabilecekleri olası kazaları önlemek için mesai saati düzenlemesinin yapılmasının uygun olduğu, bu düzenlemenin Genel Kurmay Başkanlığı Karargâhında ilgili dair başkanlıkları, diğer birlik/ kurumlar için ise Birlik Komutanı/ Kurum Amiri tarafından yapılacağı dair yayınlanan yazıda belirtilmiştir. Bakınız: Genel Kurmay Başkanlığı tarafından Ocak 2015’ de yayınlanan yazı. İlgi: Per: 26702250-1360.14/Per. İşl. D. Svl. Me. ve İşçi

TSK’da görev yapan engelli işçilerin izinleri: 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk günü ve 3 Aralık Engelliler Gününde, ayrıca olumsuz hava koşulları nedeni ile valiliklerce okulların tatil edilmesi halinde aynı bölgedeki engelli işçiler idari izinli olacaklardır. Engelliler Haftası nedeni ile düzenlenen toplantılara delege olarak katılacaklar ise belgelemeleri kaydıyla üç güne kadar ücretli izin verilebilir. İşçinin müracaatı üzerine, en yakın amirinin ve işveren vekilinin muvafakatini almak kaydıyla, işveren vekili tarafından her hizmet yılında toplam 45 güne kadar ücretsiz mazeret izni verilir. Ancak işçinin eş, anne, baba, kardeş ve çocuklarından ibaret yakınlarından birisinin, işçinin bizzat bakımına muhtaç olarak tedavisi yapılabilecek bir hastalığa yakalanması ve bunu kanıtlaması halinde bu izin süresi 60 güne kadar uzatılabilir (MSB 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi metni).

Türk HARBİŞ Sendikası Genel Merkez Yönetiminin, Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası (TÜHİS) ile 14. Temmuz 2017 tarihinde yaptığı görüşme sonucu mutabakata varılan hükümlerden biri "engelli işçiler'' hakkında olmuştur. Bu karar şudur: "Çalışan engellilerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemleri alır''.

​

14.5.Lojman düzenlemesi

​

Kamu Konutları Yönetmeliği’nde 11 Temmuz 2020 tarihinde yapılan değişiklik ile engelli çalışana ve kanunen bakmakla yükümlü olduğu engelli yakını olan çalışana (konutta birlikte oturacağı) her bir engelli yakını adına ilave 40 puan verilmiştir. Gaziler ve şehit yakınlarının her biri için de 40 puan verilmiştir.