11.VERGİ MUAFİYETLERİ

​

11.1.Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnalı araç alımı

​

Gerekli şartları sağlayan malul ve engelliler yurt içinden ÖTV istisnası ile yurt dışından ise gümrük muafiyeti ile araç alabilirler. Aşağıdaki bilgiler için ÖTV Kanunu, ÖTV II Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği ve Karayolları Trafik Yönetmeliği’nden yararlanılmıştır.

Engel durumu ne olursa olsun %90 veya üzerinde engelli olanlar ile ÇÖZGER raporunda “özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ibaresi yazılı olanlar, ÖTV istisnasından yararlanır. Bu kişilerin raporunda “ÖTV istisnası” ile ilgili ifade olması zorunlu değildir. Aynı hanede birden fazla bu şartları taşıyan kişiler adına ayrı ayrı araç alınmasına engel bir mevzuat yoktur.

%90 veya daha fazla oranda engelli olup engellilik durumları taşıtları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olanlar için (raporda tekerlekli sandalye ya da sedye kullandıkları belirtilmiş olmalı), “sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtlar” ÖTV’den istisnadır. Taşıtın ilk iktisaptan önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunludur. Engel oranı %90 ve üzerinde olup engelli olduğuna dair sürücü belgesi olanların aracı kendilerinin kullanıp kullanmayacağı şartı aranmazken rampa yapılmış sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıt, engellinin kendisi tarafından kullanılamaz.

Engel oranı %90 ve üzerinde olup engelli olduğuna dair sürücü belgesi olanların aracı kendilerinin kullanıp kullanmayacağı şartı aranmaz. Ancak tekerlekli sandalye ya da sedye kullandığı için sürücü dahil 9 kişilik araç alıp rampa gibi uygun tertibat yaptırmış olduğu aracı, engellinin kendisi kullanamaz. Bu araçları, ruhsat sahibi engelli kişinin 3’üncü dereceye kadar kan ve kayın akrabaları kullanabilir.

ÖTV istisnalı aracın, engelli kişinin yararına kullanılmadığının tespiti halinde; araç alınırken ödenmeyen ÖTV istenir ve diğer cezai işlemler uygulanır.

Engel durumlarına uygun sürücü belgesi olması şartı ile engel oranına bakılmaksızın “özel tertibatlı araç kullanması zorunludur/gereklidir” ibareli raporu olan ÖTV (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nde belirtilen ortopedik engeli olan kişiler, kendi adlarına ÖTV istisnalı araç alabilirler. Daha önce aldığı raporda "özel tertibatlı araç kullanır/kullanabilir/önerilir" gibi kesin olmayan-zorunluluğu bildirmeyen ifadeli raporla araç almak artık mümkün değildir. Ancak bu ifadelerin varlığının yanında raporda yer alan tespit ve açıklamalardan (sağ veya sol kol/bacak uzuv yokluğu veya uzuvların fonksiyonlarını yitirdiği/yerine getirmediği/kullanılamadığı ve benzeri) özel tertibat gerekliliğinin açıkça anlaşılması halinde bu raporla işlem yapılabilir.

ÖTV istisnalı araç alımında 01.08.2002 tarihi öncesi raporlar geçerli değildir. Süreli raporlarda ise süre bitimine en az 6 ay kalıncaya dek, araç alımı yapılmış olmalıdır. Kişinin birden fazla engelli raporu varsa, en son tarihli rapor geçerlidir. Raporun en son tarihli rapor olup olmadığı vergi dairesince, Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda teyit edilir. Araç alımından sonra, engel oranının %90’ın altına düşmesi halinde, ÖTV ödenmesi gerekmez.

​

Genel bilgiler

1. ÖTV istisnalı alınan araçlar, 5 yıl dolmadan satılamaz. Satılması halinde, alım sırasında ödenmeyen ÖTV tutarı ödenir.

2. Aracın aynı şartları taşıyan engelli bir kişiye satılması halinde ÖTV ödenmez. Bu durumda; aracı satan tarafın, aracı alımından itibaren 5 yıl dolmadan yeniden ÖTV istisnalı araç alma hakkı yoktur. Aracı devir alan taraf için 5 yıllık süre; aracın yaşına bakılmaksızın, aracı devir aldığı günden itibaren başlar.

3. Cumhurbaşkanlığı kararı ile her yıl Ocak ayında ÖTV ile ilgili yeniden değerleme yapılır. 2024 yılı için tüm vergiler dâhil en fazla 1.591,220 TL tutarındaki araçlar için ÖTV istisnası uygulanacaktır. Bu oran, her yıl Ocak ayında güncellenebilir.

4. Yurt içinde alınan taşıtlar için motor hacmi sınırlaması kaldırılmıştır.

5. 18 yaş üzerinde olup zihinsel yetersizliği olanlar ile demans ya da alzheimer teşhisli olanlar için araç alım satımında vasilik kararı istenir. Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre; “Zihinsel engelliler ile reşit olmayan küçüklerin sahibi bulundukları aracın, tescil kuruluşlarında adlarına tescillerinin yapılabilmesi için, ileride doğabilecek hukuki ve cezai sorumlulukları kabul ettiklerine dair, kanuni mümessillerince noterde tanzim ve tasdik edilmiş taahhütnameyi tescil anında vermeleri zorunludur.” 18 yaş altı çocuk için “kanuni mümessil”, anne ve baba birlikte, anne ve baba boşanmış ise velayeti üzerine alan ebeveyn ya da mahkeme tarafından çocuğa bakmak üzere tayin edilmiş kişi/kişilerdir.

6. ÖTV Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.08.2002 tarihi öncesi alınmış raporlar, ÖTV istisnalı araç alımı için geçerli değildir. Süreli raporlarda ise süre bitimine en az 6 ay kalıncaya dek, araç alımı yapılmış olmalıdır.

7. Kişinin birden fazla engelli raporu varsa, en son tarihli rapor geçerlidir. Raporun en son tarihli rapor olup olmadığı vergi dairelerince, Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda ilgili hastaneden/il sağlık müdürlüğünden teyit edilmesine gidilir.

8. Araç alımından sonra engel oranının %90’ın altına düşmesi halinde, ÖTV ödenmesi gerekmez.

9. ÖTV istisnalı araç alımlarında KDV muafiyeti yoktur.

10. Beş yılını dolduran aracın satışı için öncelikle noter tarafından araç üzerindeki “ÖTV muafiyetinin kaldırılması işlemi” yapılır.

11. ÖTV istisnalı satın alınan taşıtın sahibi engelli kişinin vefatı halinde işlemler hakkında bakınız: https://www.gib.gov.tr/mirascilara-intikal-eden-engelli-araci-ile-ilgili-otv-ve-mtv-mukellefiyeti-hk

12. İstisna ile alınan taşıtların, beş yıl geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılması halinde, 5 yıllık sürenin geçip geçmediğine bakılmadan, yeni bir taşıtın ilk alımı ÖTV’den istisnadır.

13. Taşıtın, zorunlu sebepler dışında engelli tarafından bizzat kullanılmadığının veya engellinin taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olması halinde taşıtın bariz bir şekilde engellinin istifadesine sunulmadığının ve taşıtın ilk alımda yaptırılan hareket ettirici aksamın, sonradan söküldüğünün tespit edilmesi hallerinde; istisna şartlarının ihlal edildiği kabul edilir ve ilk alımda ödenmeyen ÖTV, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte engelliden alınır.

14. Yurt dışından araç ithali, gümrük vergisi, ÖTV ve KDV muafiyetlerini kapsar. Ayrıntılı bilgi için Ticaret Bakanlığı “Engelli Kişilere Tanınan Muafiyetler” sayfasına bakınız. https://ticaret.gov.tr/gumruk-islemleri/sikca-sorulan-sorular/bireysel/engelli-kisilere-taninan-muafiyetler

15. Yurt içi ve yurt dışından alınan araçların kimler tarafından kullanılabileceğine yönelik bilgi için bakınız: Karayolları Trafik Yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=8182&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5

16. İcra ve İflas Kanunu’nda özel hüküm olmadığından bu araçlar haczedilebilir.

​

11.2.Motorlu taşıtlar vergisi (MTV) muafiyeti

​

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanun’una göre, engellilik oranı %90 veya daha fazla olanlarla ÇÖZGER Raporunda ÖKGV ibaresi olanların adlarına kayıtlı taşıtlar ve diğer engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar, MTV’den muaftır. Bu şartları sağlayan engelliler, ÖTV istisnasından yararlanmasalar da sahip oldukları araç için MTV istisnasından yararlanır.

MTV istisnasından yararlanmak için vergi dairesine doğrudan ya da e-devlet üzerinden başvuru yapılır ve istisnadan, raporun süresi içinde yararlanılır. Rapor yenileyenler, aldıkları raporu vergi dairesine beyan ederler. Yeni alınan raporda engel oranı %90’ın altına düşenlerle yenilen ÇÖZGER raporunda ÖKGV yazılı olmayanların MTV muafiyeti sona erer. Bu durumda bildirim yapmak, araç sahibinin sorumluluğudur. Aksi halde engel oranının düştüğü tarihten itibaren ödenmeyen MTV tutarı faiziyle birlikte kişiden istenir.

Muafiyetten tek bir araç için yararlanılır. Mevcut ÖTV istisnalı aracı 5 yılı dolduğunda, bu aracı satmadan başka bir ÖTV istisnalı araç alanlar, ilk araç üzerindeki MTV muafiyetini kaldırtarak, yeni araç için muafiyetten yararlanabilir.

​

11.3.ÖTV istisnalı araçlarla ilgili diğer hususlar

​

11.3.1.Engelli otoparkı

Otopark Yönetmeliği’nin “Genel Esaslar” başlıklı 4’üncü maddesinin (g) bendinde ilgili tüm mevzuata yer verilerek “….gereken önlemlerin alınması, engellilerin kullanımına yönelik düzenlemelerin yapılması zorunludur. Ayrıca, TSE tarafından hazırlanan ilgili tüm standartlara uyulur. Bu düzenin sağlanmasından ve yürütülmesinden belediyeler ve valilikler sorumludur” ifadeleri yer almaktadır. Yönetmeliğin (ı) bendine göre; “Umumi bina ve bölge otoparkları ile genel otoparkların giriş-çıkış ve asansörlerine en yakın yerlerinde birden az olmamak şartıyla, her 20 park yerinden birinin engelli işareti konularak engelliler için ayrılması zorunludur.“. (o) bendine göre “Yol üstü araç park yeri için ayrılması gereken alanın ölçüleri en az 2,5x5,50 metredir. Engelli araçları için 1/30 oranında park yeri ayrılır.” 10’uncu maddeye göre “Yapılacak yapılara bu Yönetmelikte belirtilen esaslara göre otopark yerleri ayrılmadıkça yapı ruhsatı, bu otoparklar inşa edilip hazır hale getirilmedikçe de yapı kullanma izni verilemez.”

Karayolları Trafik Kanunu’nun 61’inci maddesine göre engelli park yerlerini işgal edenlere, usulsüz park cezasının iki katı kadar ceza kesilir. 2022 yılı için kesilecek ceza tutarı 392 liradır.

Özel açıklama: Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 149’uncu maddesine göre; “Gözleri görmeyenlerden; beyaz baston taşıyan, kollarında 3 siyah yuvarlaklı sarı bant bulunan ve bir yayanın veya bir köpeğin yardımı ile yürüyen kişilerin taşıt yolu üzerinde bulunmaları halinde, bütün sürücülerin yavaşlamaları, gerektiğinde durmaları ve yardımcı olmaları mecburidir.” Karayolları Trafik Kanunu’na göre bu bend hükmüne uymayan sürücüler, 3 bin 600 lira para cezası ile cezalandırılır.

​

11.3.2.Engelli araç park kartı temini

Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre; trafik denetleme kuruluşları tarafından engellilerin araçları için ayrılmış park yerlerinden istifade etmeleri amacıyla, engellilere ve gazilere örneği aşağıda yer alan park kartı verilir. Bakınız: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=8182&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5

 

Engelli kimlik kartı ile engelli park yerlerine park edilmesi mümkün değildir ve tespiti halinde engelli park yerine usulsüz park etme nedeniyle cezai işlem yapılacağı bilinmelidir. Öte yandan, engelli park kartı, araca değil kişiye verildiğinden, ÖTV istisnalı araçları olmasa da, engel oranı %90 ve üzerinde olanlarla, ÖKGV raporu olanlar ve raporunda “özel tertibatlı araç kullanması zorunludur/gerekir” ifadesi olanlar bu kartı trafik denetleme şubelerinden talep edebilirler.

​

11.3.3.Engelli araç park yeri yaptırılması

ÖTV indirimli aracı olanlar yaşadıkları yerin belediyesine müracaat ederek evlerine yakın yerde kendilerine ait engelli araç park yeri yapılmasını sağlayabilirler. Dilekçe ile birlikte engelli sağlık raporu, araç ruhsatı ve TC Kimlik Kartı ile başvurulmalıdır.

Araç muayene istasyonlarında engellilere ait ÖTV indirimli araçlara öncelik hakkı vardır. Ayrıca, Malul, Gazi ve Engellilere Ait Araçların Park Etmeleri Konulu Genelge’ye göre (Sayı: B.05.1.EGM.0.85.03.03/64032-9995-171808, Tarih: 13.10.200), engelli park kartı olanlara karayolu üzerinde 15 dakikayı geçmemek üzere park etmelerine izin verilir.

Özel açıklama: Zabıta Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik ile zabıtaya, belediye sınırları içindeki kaldırımları, toplu taşıma duraklarını, yeşil alaları ve engelli geçişlerini işgal edenlere yasal işlem yapma yetkisi verilmiştir.

​

11.3.4.Engellilerin sürücü belgesi-engelli ehliyeti

Engelliler için H sınıfı sürücü belgesi verilmesi, 01.01.2016 tarihinde sonlandırılmıştır. Bu tarihten itibaren engelli sürücüler, engel durumlarına uygun kodların bulunduğu A ya da B sınıfı ehliyet almaktadırlar. Bu ehliyete sahip olmak kişiye, doğrudan ÖTV istisnalı araç almak hakkını vermez. ÖTV istisnası hakkında “Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnalı araç alımı” başlığını inceleyiniz. Mevcut H sınıfı ehliyetler, 31 Aralık 2022 tarihine dek geçerlidir.

Engelliler, sürücü belgesi almak ya da mevcut ehliyetlerini değiştirmek için aile hekimliklerine başvuru yaparak tam teşekküllü hastaneye sevk almalıdırlar. Engellilerin sürücü belgesi alıp almayacakları, Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmelik kapsamında değerlendirilir. Yapılan muayene sonucu alınan rapor, il/ilçe sağlık müdürlüğünde oluşturulan komisyon tarafından değerlendirilir ve karara bağlanır. “Sürücü olamaz” kararı alanlar, kararı tebliğ ettikleri tarihinden itibaren 30 gün içinde karara itiraz edebilir. Bilgi için bakınız: Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönerge: https://shgmsgudb.saglik.gov.tr/TR-85392/saglik-raporlari-usul-ve-esaslari-hakkinda-yonerge--ve-hakem-hastane-listeleri.html

​

11.4.Engellilik gelir vergisi indirimi

Engelli çalışanlar ile eşi, bakmakla yükümlü oldukları çocuğu, anne ya da babası engelli olan çalışanlar; Gelir Vergisi Kanunu’na göre gelir vergisi indirimi alabilir Bakmakla yükümlülük, SGK yönünden bakmakla yükümlülüktür ve belgelenmesi gerekir. Emekli olanlar, yeniden çalışmaya başlarsa serbest çalışanlar dahil, bu haktan yararlanır.

İşveren/kurum, çalışanı vergi indirimi belgesi almaya zorlayamaz, belgeyi almak isteğe bağlıdır (1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli işçiler, erken emeklilik hakkından yararlanmak için vergi indirimi belgesi almak zorundadır.).

Engelli olan eş, çocuk, anne ya da baba bir işte çalışmaya başladığında, bu yakınları adına vergi indirimi hakkı kullanan çalışan; vergi dairesine başvurarak vergi indirimi hakkını yakınına devreder.

Vergi indiriminden yararlanan kişi iş yeri değişikliği yaptığında, yeni iş yerinden aldığı çalışma belgesi ile birlikte vergi dairesine başvuru yaparak iş yeri değişikliğini gerçekleştirir.

Engel oranı %40-59 arası olanlarla ÇÖZGER raporunda; “hafif düzeyde özel gereksinim var” ve “orta düzey özel gereksinim var” ifadeleri olanlar; üçüncü derece vergi indirimi,

Engel oranı 60-79 arası olanlar ile ÇÖZGER raporunda “ileri düzeyde özel gereksinim var” ve “çok ileri düzeyde özel gereksinim var” ifadeleri olanlar; ikinci derece vergi indirimi,

Engel oranı 80-100 arası olanlar ile ÇÖZGER raporunda “belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV)” ve “özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri olanlar; birinci derece vergi indirimi alırlar.

İlk Başvuru: İş yerinden alınan “bu iş yerinde çalışmaktadır” ifadeli çalışma belgesi, dilekçe (vergi dairesinden hazır dilekçe formu doldurulabilir), engelli raporunun aslı gibidir fotokopisi (20.2.2019 tarihi sonrası alınmış rapor ise e-nabızdan alınan örneği), engelli yakınına bakmakla yükümlü olunduğuna dair SGK’dan alınan belge, kimlik fotokopisi, iki resim, işçiler için sigortalılık belgesi ile birlikte il/ilçe vergi daireleri/defterdarlık/mal müdürlüklerine başvuru yapılır. Karar, iş yerine gelir. Başvuru olumsuz sonuçlanmış ise, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde karara itiraz edilebilir. Başvuruda Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulunun incelemesinde engel oranı %40’ın altına düşenler; sadece vergi indiriminden yararlanamazlar. Ancak, engelli kişi Merkez Sağlık Kurulu sevki ile gittiği hastaneden rapor alır ve engel oranı %40’ın altına düşer ise, tüm engelli haklarını kaybeder.

​

11.5.Emlak vergisinden muafiyet

Emlak Vergisi Kanunu’na göre, “bakmakla mükellef kimsesi olup on sekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin, engellilerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait emlak vergisi muafiyeti uygulanır. Bu hüküm, yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır. Muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz.”